Gebelikten Korunma Yöntemleri

GEBELİKTEN KORUNMA YÖNTEMLERİ – KONTRASEPSİYON

ACİL gebelikten korunma yöntemleri nelerdir ?

Gebelik testi
Gebelik Testi
ACİL yöntemler bir ilişki olduktan sonra maalesef gecikme ile uygulanan yöntemler olup ETKİLERİ önceden alınan tedbir ve yöntemlere göre daha düşük olabilir:
Gebelikten korunma yöntemi olarak ilişkiden sonra ilk 5 güne kadar uygulanabilen spiral (Gynefix (12) dahil) eğer şartlar uygunsa ve ilk 5 gün içinde uygulanırsa koruyuculuğu nerede ise tama yakındır. Uygun kullanılmaz ise sorunlu olabilen ve erken alınsa da koruyuculuğu beklenen kadar iyi olmayan  ertesi gün hapları(11) bölümlerini de dikkatlice inceleyiniz.

1-SPİRAL – RİA – RAHİM İÇİ ARAÇ:

Ülkemizde popüler ve en çok kullanılan yöntemlerden olup Amerikan Kadın Doğumcular Birliği de (ACOG) 2015 yılında LARC ( uzun etkili kontraseptif yöntemler) grubu altında bu korunma yöntemini en populer ve güvenli koruma yöntemi olarak seçmiştir. Ayrıca en etkin acil gebelikten korunma yöntemi spiraldir. (Spiral-RİA:Rahim İçi Araç) (ACOG Amerikan Kadın Doğum Uzmanları Federasyonunun 19 Ağustos 2015 te yayınlanmış güncel kılavuzuna göre Kanıt Düzeyi A ). Bu sebeple acil doğum kontrol yöntemi olarak da korunmasız cinsel ilişkiden sonra ilk 5 gün içinde yerleştirilirse gebelik oluşumunu önleyebilmektedir; Spiral böylece ertesi gün haplarına göre daha etkilidir. 
Rahimin içine yerleştirilen ve döllenmiş yumurtanın yerleşmesini önleyebilen bir doğum kontrol yöntemidir. İlaçlı (5 yıllık, MİRENA) ve bakırlı, altınlı (5 ve 10 yıllık) tipleri piyasada mevcuttur.
Takılma işlemi uzman yardımı ile olmalı ve yerleştirildikten sonra ve gerek görülürse 1 ay sonra kontrolde ultrason ile yerleşimi değerlendirilmektedir. Böylece spiral takılmış kadınlar ve eşleri söylentilerin aksine spiral ile ilgili bir hissetme ya da algılama göstermezler, 5-10 sene boyunca ilaç alma koruma, hatırlama endişesi de taşımazlar. GYNEFİX SPİRAL için 13 no.lu maddeyi okuyunuz. 
İLAÇLI SPİRAL ! Normal spirallerden farklıdır…
Koruyucu etkisi uzun sürelidir. Tak ve unut: Takıldıktan sonra doğum kontrol hapı gibi hatırlatma unutma derdi yoktur, Tüplerin Bağlanması yöntemi kadar etkilidir. İlaçlı olan spiraller gereksiz fazla adet kanamasını ve  kan kaybını engeller, kansızlık oluşmaz, varsa kansızlığı düzeltir, adet kanaması süresini kısaltır, daha uzun süre serbest ve rahat olursunuz, adet sancılarını azaltır ve keser, enfeksiyon oluşması ihtimalini azaltır, yumurtalık fonksiyonlarını baskılamaz. Çıkartıldığında kısa sürede gebe kalınabilir;
Spiralin ilaçlı tipi olan MİRENA’da özellikle 2-4 aydan sonra kanama aksine azalır, Adet sancılarını ve adet kanamalarını azaltıcı etkisi vardır. Son zamanlarda kansızlık yapan, aşırı kanaması olup incelemede başka önemli sebepler bulunmayan, sancılı adetleri bulunan, hatta hormonal kanamalı rahim içi duvarı hastalıkları bulunan menopoz civarı hastaların bazılarında bu spiral koruyucu etkisi ile birlikte ilaç tedavisi yerine de tercih edilmektedir. Yine rahim duvarı urları olan myomların da büyümesini yavaşlatıcı-durdurucu etkileri de tespit edilmiştir. Uygulama Randevusu için…

Normal tip (ilaçlı olmayan) spiraller de yine kılavuzlarda 2015 den beri birinci sırada önerilmesi gereken en iyi korunma yöntemlerinden olup uygun ve doğru kişilere uygulandığında etkisi, faydası ve sonuçları çok iyidir. Bununla birlikte ilk uygulama ayında sık olmak üzere bazılarında  adet sancısına benzer hafif kasık ağrısı, kanama miktarı ve süresinde artış yapabilir. Yine nadiren yan etki olarak aşırı kanamaya bağlı kansızlık(anemi), kasık ve bel ağrıları, akıntı, nadiren pelvik inflamatuar hastalık nedeni olabilmektedir. Bu gibi nedenlerle sadece uzman ellerde ve takılması uygun olan kadınlara (hiç doğum yapmayanlarda da takılan tipleri olup uygun olup olmadığına doktor karar verecektir) uygulanmalıdır.


2-DOĞUM KONTROL HAPLARI (OKS):

Kadınlarda her ay olan düzenli yumurtlama olayını baskılayarak ve rahim ağzındaki mukus sıvısını kalınlaştırarak sperm geçişini zorlaştırma sonucunda gebeliği önler. Bu ilaçlar ailede meme kanseri öyküsü olmayan,damar,kalp hastalığı yada pıhtılaşma bozuklukları olmayan ,sigara kullanmayan(bilhassa 35 yaşından sonra) bayanlarda tercih edilebilir.Düzenli kullanıldığında istenmeyen gebelik riski 1-5/1000 civarındadır. adetin ilk günü başlanır ve aynı saatlerde 21 gün boyunca alınır, daha sonra 7 gün ilaca ara verilir, tekrar yeni kutuya başlanır. Doğum kontrol haplarının yumurtalık kanseri ,rahim kanseri ve barsak kanseri riskini belirgin azalttığı gösterilmiştir. 10 yıldan fazla süre kullanımında meme kanseri riskini çok az oranda arttırdığını gösteren çalışmalar vardır. İlave yararlar olarak adet sancılarını, kıllanmayı ve yumurtalık kistlerini tedavi etme özelliği vardır. Kilo artışına neden olan ve olmayan formları mevcuttur. Günümüzde çok düşük dozlarda kullanımıyla bu gibi olumsuz etkileri  azaltan yeni preparatlar mevcut… bunların kullanım şekilleri de 24/4 gün veya 28 gün gibi sürekli kullanılacak şekilde planlanmıştır.

3-KOL ALTI İMPLANTI ( İMPLANON-NEXPLANON ):

İlaçlı doğum kontrol yöntemlerinden biridir. Sol kolun üst iç tarafına ve cilt altına cerrahi yolla yerleştirilen 4 cm uzunluğunda ve 0,5 cm eninde bir çubuktur. Günlük belli bir dozda gebelik hormonu salgılar. Estrojen içermez. Takıldıktan 6 saat sonra etkisi başlar ve 3 yıl boyunca korur. Ara kanamalar, lekelenmeler yapabilir ve %20 kadar hastada adeti iyi derecede azaltır. Gebelikten yaklaşık % 100 korur. Uygun vakalarda ilaçlı spiral takılması ile ilgili sıkıntı varsa kullanılabilir. Herhangi bir problem olduğunda istenildiği an çıkarılabilir. Takılması ve çıkarılması lokal anestezi ile olup özel eğitim gerektirir ve birkaç dakika zaman alır. Çıkarıldıktan itibaren kısa sürede doğurganlık geri döner. Kadınlarda mevcut olan adet sancılarını da düzeltir.
Kolaylıkla uygulanır : Uygulama Randevusu için…

4-AYLIK İĞNE (MESİGYNA):

Doğum kontrol hapının parenteral (kalçadan yapılan iğne) formudur. Estrojen(kadınlık hormonu ) ve  progesteron( gebelik hormonu) içerir. 28-33 günde bir kalçadan iğne yapılır. Bu yöntemde de ara kanama riski vardır. Doğum kontrol hapı gibi düzenli adet siklusu sağlamaz. Doğum kontrol haplarına benzer yan etkiler olabilir.

5-ÜÇ AYLIK İĞNE (DEPO PROVERA):

3 ayda bir kalçadan uygulanan MPA hormonu içeren bir kontraseptiftir. Özellikle yeni doğum yapmışlarda ve emzirenlerde uygundur. Dezavantajları ise sık ara kanama yada aşırı kanamaya yol açabilmesidir. 3-4 seferden fazla yapılırsa da adeti kesebilmekte ve bazı kadınlarda bıraktıktan sonra eski hale dönüş zor veya uzun sürede olmaktadır. Doğum kontrol haplarına benzer yan etkiler olabilir.

6-PREZERVATİF (KONDOM, KILIF):

Talimatına uygun olarak cinsel ilişkinin başından itibaren kullanıldığında güvenli bir yöntemdir.

7-VAJİNAL KREM, JEL, KÖPÜKLER VE VAJİNAL CUP (KADIN KONDOMU):

Krem ve jeller yeterince güvenli değildir, bu yüzden tek başına uygulanması pek tercih edilmez. Kadın kondomu (vajinal ya da servikal kap) ise uygulama problemleri nedeni ile yurdumuz koşullarında satılmamaktadır. Yurt dışından getirilen kadın kondomlarını kullanmak isteyenler için ise doktorları tarafından uygun ve doğru bir eğitim verilmesi oldukça önemlidir.

8-TÜPLERİN BAĞLANMASI-LİGASYONU ile gebelikten korunma

Bu yöntem daha çok çocuklarını tamamlayan ve artık gebelik istemeyen ailelerde tercih edilmektedir. Laparoskopik olarak bıçaksız ameliyat denilen şekilde kamera ile batın içine girip tüpler bağlanmakta ve hastalar genellikle aynı gün içinde gece kalmadan taburcu edilebilmekte, ve bir iki gün içinde kısa sürede günlük hayata veya işine geri dönmektedir. Geri dönüşümsüz bir yöntem olarak bilinmekle birlikte, iyi ellerde gebeliği tekrar isteyenlerde tüpler yeniden %70-90 başarılı açılabilmektedir. Ancak dış gebelik oranı arttığından geri dönüşüm beklenmedik zorunluluklar dışında önerilmez. Ayrıntılı bilgi için tıklayınız

ESSURE ; Yeni Bir Yöntem  ( Histeroskopik Tüp Ligasyonu ) AMELİYATSIZ TÜPLERİN BAĞLANMASI

Essure, kadın sterilizasyonu için geliştirilmiş olan modern bir korunma yöntemidir.
Bu işlemde histeroskopik olarak tıkaçlar uygulanarak tüpler rahim girişi seviyesinde kapatılır. İşlem vajinal yolla histeroskop kullanarak uygulanmaktadır. Lokal anestezi, hafif sedasyon veya genel anestezi altında uygulanabilir. İşlem çok kısa sürmekte, hiçbir kesi yapılmamakta ve tüplerin bağlanması için kullanılan diğer yöntemlerin aksine kesi kullanılmadığı için hasta anesteziden çıktıktan sonra, kendini iyi hissettiğinde aynı gün 2-3 saat içinde taburcu edilmektedir. Tüplere takılan tıkaçların doku ile kapanması yaklaşık 90 gün sürdüğünden bu zaman zarfında farklı bir metotla korunma önerilir. Geri dönüşümü garantili olmayabilir. İşlem hastane ya da klinik şartlarında bile uygulanabilmektedir. FDA 2015 yılında ESSURE’nin yan etkileri konusunda uyarılarda bulunmuştur. 2018 değerlendirmelerinde ise Essure ile ilgili sorunlar yoğunlaştığı için kullanımı bazı durumlar hariç neredeyse terkedilmiştir.

9- VAZEKTOMİ:

Erkeklerde uygulanan bir kısırlaştırma yöntemidir. Nonscalp vazektomi denen bir yöntem sık tercih edilmekte olup,kanamasız, neştersiz, dikişsiz, ağrısız, lokal anestezi ile uygulanan 15 -20 dk zaman alan bir yöntemdir. Geri dönüşümü garantili olmayabilir. İşlemden sonra 30-40 boşalmaya kadar (veya en az 3 ay) ek korunma yöntemi gerekmektedir.

10-NUVARİNG (VAJİNAL HALKA):

Hazneye(ilişki olan kanala) yerleştirilen bir halka olup orada 3 hafta boyunca bırakılıp bir hafta ara verdikten sonra tekrar takılır..İlişkiyi etkilemediği söylenmektedir.İlk bilgiyi ve kullanım şeklini doktoru tarafındangösterildiktensonra,4 haftada bir eskisini çıkarıp yenisini takabilmeyi (3 hafta takılı ve 1 hafta ara) gerektirir. 2018 yılında yine vaginal uygulama yoluyla yeni çıkarılan benzer ürün ANNOVERA ise aynı şekilde uygulanır, fakat bir yıl boyunca aynı ürün tekrar tekrar kullanılabilmektedir. Ayrıntılı bilgi için arayınız.

11-ERTESİ GÜN HAPI :

Aslında en etkin acil gebelikten korunma yöntemi bakırlı RİA (Spiral-Rahim İçi Araç) dır. (ACOG Amerikan Kadın Doğum Uzmanları Federasyonunun 19 Ağustos 2015 te yayınlanmış güncel kılavuzuna göre -Kanıt Düzeyi A- Başarı oranı ise ertesi gün haplarından çok daha iyidir (%99.9 -2012 cochrane derlemesi ).
Önceden tedbir almak en sağlıklı olanıdır…Ertesi gün hapı ancak acil durumlarda mecburen geçici olarak kullanılan ve garantili olmayan bir yöntem olup, içerdiği yüksek dozda hormonlar nedeni ile yan etkileri de yüksektir. Kazara korunmasız ilişkiden 72 saat içinde alındığında bir süre sonra adet düzeni dışında kanama yaparak ve diğer etkileri ile birlikte gebeliğin yerleşmesini önler. Adet düzensizlikleri ve yan etkileri nedeni ile ancak nadiren zorunlu hallerde kullanılmalıdır: Bir doğum kontrol yöntemi değildir!! Beklenmedik acil durumlarda kullanılması tercih edilmelidir.
Acil durumlarda korunmasız cinsel ilişkide bulunulduktan sonra, kullanılan doğum kontrolünün başarısız olma ihtimaline karşı (prezervatifin yırtılma, delinme, yerinden çıkması gibi ) tecavüz vakalarında kadının oluşabilecek muhtemel gebeliğinin önlenmesinde uygulanır.
Korunmasız cinsel ilişkiden sonra ilk 72 saat içinde yüksek doz östrojen ve/veya progesteron hormonu içeren haplar ağız yoluyla alınır. Bu haplar rahim iç zarının özelliğini bozarak ya da yumurtlamayı erteleyerek, döllenme ve yumurtanın rahim içerisine yerleşimini engeller. Eğer adet gecikmesi olursa gebelik araştırılmalıdır . Eczanelerde değişik isimlerde reçetesiz olarak satılmaktadır. Koruyuculuk oranı ilk 24 saat içinde alınırsa %95 (maalesef aşağıda okuyacağınız gibi uygulamada bu yüzde daha da düşük), ikinci gün %85, üçüncü gün %58(?) olup 72 saatten sonra koruyuculuğu son derece düşüktür. Aynı ay içerisinde birden fazla kez kullanılması da önerilmez. Acil durumlarda yine korunmasız cinsel ilişkiden sonra ilk 4-5 gün içinde spiral  takılırsa, gebelik önlenebilmesi ihtimali ertesi gün haplarına göre çok daha yüksektir.
Ertesi gün hapları ancak çok özel durumlarda uygulanması gereken bir yöntemdir ve yüksek doz hormon içeriklerinden dolayı tüm hormonal ve adet düzenini etkileyebileceklerinden alışkanlık haline getirilmemelidir. Yüksek doz hormon içerdiği için doğum kontrol hapı kullanması sağlık açısından sakıncalı olan kişilerde tehlikeli olabilir.
En sık rastlanan yan etkileri ise mide bulantısı, kusma, baş ağrısı, göğüslerde hassasiyet ve düzensiz kanamalardır. Hap alındıktan sonra 2-4 saat içinde kusma olmuş ise koruma ihtimali daha da azalır.

Ertesi gün haplarının koruyuculuğunun %100 olmadığını bilmek gerekir. Yeni olarak satılmaya başlanan ullipristal asetat etken maddeli ve cinsel ilişkiden sonra ilk 5 günde alındığında etkili olduğu söylenen tek tablet ELLA isimli ilacın ise yapılan incelemelerde gebelikten koruma oranı %62-85 arasındadır !!.
Oluşmuş bir hamilelik üzerine etkisi yoktur, yani düşüğe sebep olmaz.

Emziren annelerde ertesi gün hapı kullanılması

Süte geçebileceğinden dolayı emzirmenin ertelenmesi (7 güne kadar) önerilmektedir.
Ella ile birlikte daha sonra kullanacağınız ilaçlar varsa ayrıca doktorunuza danışınız, etkileyebilir!
Mide bulantısı, kusma, meme hassasiyeti, baş ağrısı, karın ağrısı ve lekelenme tarzında kanama gibi yan etkiler görülebilir. Haplar alındıktan iki saat içinde kusma olmuşsa etkisinin yetersiz olacağı düşünülmelidir. Yine haplara rağmen 1 hafta içinde veya beklenen güne kadar yeterli ve en az adet kadar kanama olmamışsa etkisi şüphelidir. Adetiniz 7 günden fazla geciktiğinde, şiddetli karın ağrısı veya düzensiz kanamalar devam ediyorsa muayene ve değerlendirme gereklidir. Ayrıntılı bilgi için tıklayınız

12- GYNEFİX :

Spiralin kayma ihtimalini engellemek için rahim duvarına saplama yapıldığı tipidir. Acil korunma yöntemi olarak kullanılabildiği gibi uygulamadan sonra yerinde bırakılırsa korumaya devam eder. Yine normal spiraller gibi korunmasız bir cinsel ilişkiden sonra 5 (beş) gün içinde uygulanırsa gebelikten koruyucu etkisi olacaktır. Gynefix maliyeti yüksek olduğundan ve uygulaması özel bir teknik gerektirdiğinden dolayı Gynefix uygulama fiyatı diğer spiral uygulamalarına göre yüksektir. Uygulama için Kadın Doğum Uzmanı doktorunuzun  yardımı gerekir.

13- TAKVİM METODU ya da DOĞAL SİKLUS TAKİP UYGULAMALARI

Cep Telefonlarına indirilen adet düzeni takip aplikasyonu ya da uygulamalarını kullanarak gebe kalma olasılığının yüksek olduğu günlerde ilişki olmasından kaçınılır ya da o günlerde diğer bir korunma yöntemi (prezervatif-kondom gibi..) uygulanır. Bununla birlikte bu yöntemde korunma oranı oldukça düşük olup gebe kalma ihtimali diğer yöntemlerle kıyaslandığında oldukça yüksektir. Örneğin yüz kişilik kadın toplumu doğum kontrol hapı ya da spiral kullanıyorken bir sene içinde çeşitli sebeplerle bunlardan bir tanesi kazara gebe kalıyorsa takvim metodu ya da doğal siklus takip uygulamalarını kullanan yüz kadından ise yaklaşık 15- 30 tanesi gebe kalacaktır. Adet düzeni ve kaymaları ile riskli günler de değişebilir ya da diğer (örneğin kadın kanallarının içinde 6 güne kadar canlı kalabilen spermler gözlenmiştir) faktörler bu riski daha da artırabilir.

14- Kürtaj, tıbbi tahliye ya da çocuk aldırma

Kürtajı gebelikten korunma yöntemi olarak düşünmemek gerekir.  Ancak tüm tedbirlere rağmen gerçekleşmişse ve gebelik de istenmiyorsa, güvenilir ortamda, uygun zamanda ve şartlarda yapılması halinde korkulacak bir şey değildir;  Kürtaj konusu için tıklayınız…

Ayrıca Bkz.: Cinsel ilişki ve hamile kalma riski ,   gebelik testi zamanı