İNFERTİLİTEDE AŞILAMA TEDAVİSİ – IUI: İntraUterin İnseminasyon
Kısırlık tedavisinde aşılama; intrauterin inseminasyon ( IUI ) Aşılama özellikle erkeğe bağlı ya da kadın ve erkekte nedeni açıklanamamış kısırlık olgularında tüp bebek tedavisi öncesinde tercih edilen tedavilerin başında gelmektedir. Aşılama da prensip kadının yumurtalıkları uyarılıp yumurtalar çatladıktan sonra spermleri yıkayıp olumsuz faktörleri azaltmak, hareketlerini ve hacim başına yoğunluğunu artırarak rahim içine zerk etmektir. Aşılama gebelik şansını artırmaya yöneliktir. Döllenme ortamı olan fallop tüpleri içinde daha fazla yumurta ve sperm bulundurarak birbirleri ile buluşma şansını artırır. Aşılama tedavisi (IUI) kimlere uygundur?
Aşılama özellikle belli bir süre çabaladıktan sonra gebe kalamayan nedeni açıklanamamış kısırlık olgularında, hafif sperm bozukluklarında, ve laparoskopik olarak tedavi edilmiş endometriosis olgularında sıklıkla kullanılır.
Kadının yaşının 38’in üzerinde olduğu çiftlerde ve kısırlık süresi 2-3 yılı aşkın ise düşük gebelik oranları nedeni ile deneme sürelerini uzatmamak gerekir. Yumurtalık kapasitesi düşük olan kadınlarda aşılama tercih etmek yerine daha sıklıkla tüp bebek tedavisine yönelmek gerekmektedir.
Aşılama için en az bir tüpün açık olması ve erkeğin menisindeki spermiyogram ile saptanan toplam hareketli sperm sayısının (TMSS) belli bir oranın üzerinde olması gerekmektedir. Eğer daha önce tüplerin durumu incelenmedi ise tüplerin açıklığının şüpheli olduğu durumlarda aşılama öncesinde ilaçlı rahim filmi veya laparoskopi ile kontrol edildikten sonra aşılama yapılması özellikle pahalı ilaç ve tedavilere geçmeden önce daha uygun olacaktır. Aşılama tedavisi nasıl yapılır ?
Öncelikle kadının yumurtalıklarının ilaç ile uyarılması başarıyı artırır. Yumurtalıkları uyarmadan normal olarak gelişen tek yumurta ile aşılama yapılması düşük gebelik oranı vereceğinden her zaman tercih edilmez. Sorun erkek kısırlığı dahi olsa yumurtalıkların uyarılması başarı şansını artırabilmektedir.
Yumurtalıklar haplar (klomifen sitrat veya letrozol) veya gonadotropin adı verilen iğneler ile uyarılabilir. İğne ile yapılan uyarıda, daha fazla yumurta elde edildiğinden ve hapların rahim iç tabakası üzerine potansiyel olumsuz etkilerinden dolayı daha yüksek gebelik oranları elde edilmektedir. Ancak iğne tedavisi daha pahalıdır. Hap veya iğne ile uyarılan yumurtaların gelişiminin takibi ultrason ile yapılır. Yumurtalar olgunlaştığı zaman çatlatma iğnesi verilir. Bu iğneden yaklaşık olarak 24-40 saat sonra erkekten alınan sperm yıkanarak laboratuvarda hareketliliği artırılır ve küçük bir hacim içine yoğunlaştırıldıktan sonra rahim içine verilir. Aşılamanın aynı ay içinde bir veya iki defa yapılması arasında gebelik oranları açısından ciddi bir fark saptanmamıştır. Bununla birlikte doktorunuz aynı dönemde ikinci bir aşılama daha yapılmasını çocuk isteyen çiftlerin durumuna bağlı olarak tercih edebilir. Gelişen yumurta sayısının 3-4 tane ve üzerinde olduğu kadınlarda gebelik olduğu takdirde ikiz, üçüz ve üzeri çoğul gebelik şansı artacağından çift bilgilendirilmeli ve gerekirse tedavi iptal edilmelidir. İptalin alternatifi ise aşılama tedavisini tüp bebek tedavisi haline dönüştürmektir.
İnfertilitede Aşılama (intrauterin inseminasyon) ile gebelik başarısı oranları ne kadar?
Aşılamanın başarısı başta kadının yaşı olmak üzere kısırlık süresi, tüplerin açıklığı, ve erkek faktörünün varlığı ve şiddetine bağlıdır. Aşılama 39 yaşın üzerinde, ciddi erkek faktörü varsa (hareketli sperm sayısının 5 milyon/mL’nin altında olduğu durumlar) ve yumurtalık rezervi düşükse genellikle başarısı düşük bir tedavidir. Bu durumlarda daha çok tercih edilen tüp bebek uygulamasında bile başarı oranları genç çiftlerde olduğu kadar olmayabilir.
Pek çok Avrupa ülkesinin ortalamalarını bildirdiği raporunda aşılama ile ortalama gebelik oranı % 10-15’li rakamlarda olup uygun şartlardauygulama yapılan ay için genellikle %20 civarındadır. Bu oranların gebe kalma ile ilgili zaten problem yaşayan sorunlu çiftlerdeki oranlardan yüksek olduğuna dikkatinizi çekelim. Toplam altı uygulamadan sonra başarı şansı pek artmadığından (toplamda %50’ye kadar) aşılamanın genellikle ileri yaş problemi yok ise 3-4 defa yapılması ve gebe kalamayan çiftlerde tüp bebeğe geçilmesi önerilmektedir. Daha fazla sayılarda yapılan aşılamalar ile gebelik oranları yeterince artırılamamaktadır.
AŞILAMA Neden tüp bebekten önce tercih ediliyor? IVF (Tüp bebek) tek seçenek değil.
Aşılamanın tüp bebekten önce tercih edilmesinin nedeni yaklaşık 7-10 kat daha ucuz bir tedavi olmasından ve tüp bebekte başarı oranı sonuçlarının daha iyi olsa bile aynı şekilde garantili olmamasından kaynaklanmaktadır.
Bununla birlikte, tüp bebeği zorunlu kılan özel bir patolojik durum olmadığını düşünelim. Günümüzde genellikle tüp bebekte zorunlu olarak yapılan single (tek) embriyo transferleri ile tüp bebek uygulaması ile natural siklusta (doğal siklusta ilaç ile yumurtalıkları aşırı uyarmadan) yapılan tüp bebek denemelerindeki başarı oranlarını aşılama (intrauterin inseminasyon) yolu ile yapılan işlemdeki başarı oranları ile karşılaştırırsak, çoğu çalışmalarda benzer başarı oranları bulunmuştur.
Aşılamanın komplikasyonu var mıdır?
Aşılamanın en önemli komplikasyonu tüp bebekte de olduğu gibi çoğul gebeliktir. Bu nedenle yumurtalıkları uyarılan kadınlarda olgun yumurta sayısı 3-4’ten fazla ise bu risk hakkında çift uyarılmalı ve gerekirse tedavi iptal edilmelidir. Alternatif olarak aşılama tüp bebek tedavisine dönüştürülebilir. Bu durumda yumurtalar toplanır ve dışarıda döllendikten sonra gelişen embriyolardan 1 ya da 2 tanesi transfer edilir. Daha fazlasının transfer edilmesi çoğul gebelik riski nedeni ile yönetmeliklerce yasaklanmıştır. Aşılamanın tüp bebekte de olabilen diğer komplikasyonu ise enfeksiyon gelişmesidir. Özellikle vajinite bağlı akıntısı olan kadınlarda vajen ve rahim ağzı içindeki mikroplar rahim içine girerek tüpleri ve yumurtalıkları enfekte edebilirler. Aşılama sonrası bir miktar kasık ağrısı ve kramp normal olarak görülebilir.ayrıntılı bilgi için tıklayınız